Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu iki tutum altında incelenebilmektedir. Durdurulamaz ve yineleyici olan düşünceler örüntüsü obsesyon ve bu örüntüyü oluşturan bireye obsesif , stres yönetiminde güçlük çekmeye bağlı , durdurulamaz ve yineleyici olan davranış örüntüsüne kompulsiyon ve bu örüntüyü oluşturan bireye ise kompulsif denir. Mükemmelliyetçi tutum , düzen ve sistem isteğinin fazla olması , esnek olmayan tutum başlıca özellikler olarak görülebilir. Bulundukları koşulları ve kendilerini kontrol altında tutma isteği , inatçılığa varan ısrarcılık ve tekrar eden ritüel davranışlar gözlemlenebilmektedir. Sosyal ilişkide iletişim güçlüğü çekmeleri , kendilerine ve ritüellerine odaklanma sebebiyle muhtemeldir.
Dsm-5 tanı kriterlerinin yayınlamış olduğu 8 maddeden 4 madde ya da daha fazlasını , esneklik , açıklık ve verimlilik amacıyla düzenlilik , mükemmelliyetçilik , zihinsel ve kişiler arasında kontrol koyma üzerine aşırı kafa yormanın olduğu süreklilik arz eden bir örüntüyle tanımlanır. Bunlar;
1. Yapılan etkinliğin asıl amacını unutturacak derecede ayrıntılar , kurallar , listeler, sıralama , organize etme ya da program yapma ile uğraşma.
2. Işin bitirilmesini zorlaştıran bir mükemmelcilik gösterir. ( kendine özgü aşırı katı ölçüler karşılanmadığı için bir tasarıyı tamamlayamaz. )
3. Boş zamanlarını değerlendirme etkinliklerinden ve arkadaşlıklarından yoksun kalacak derecede kendisini işe ya da üretkenliğe adar. (ekonomik gereksinmeleri ile açıklanamaz.)
4. Ahlak , doğruluk ya da değerler gibi konularda vicdanın sesini aşırı dinler ve esneklik göstermez. ( kültürel ya da dinsel özdeşim ile açıklanmaz.)
5. Özel bir değeri olmasa bile eskimiş ya da değersiz şeyleri elden çıkartamaz.
6. Başkaları tam olarak kendisinin yaptığı gibi yapmayı kabul etmedikçe görev dağılımı yapmak ya da başkalarıyla birlikte çalışmak istemez.
7. Para harcama konusunda hem kendisine , hem de başkalarına karşı cimri davranır; para , gelecekte ortaya çıkabilecek felaketler için biriktirilmesi gereken bir şey olarak görülür.
8. Katı ve inatçıdır.
Obsesif-kompulsif kişiler , kurallar ve yapılan işlemler konusunda katı ve esneklik tanımaz bir tutum içindedirler. Bilinçdışı dürtüleriyle , açığa vuran davranışları arasındaki uyumsuzluk birey için görünmezdir. Öz-değerlendirme konusunda kaçınma davranışı sergileyebilirler. Buna bağlı olarak öz-değerlendirmeden yoksun olabilirler. Birey , toplumsal statüye önem vererek , alt-üst ilişkisi sergileyebilir. Kendinden daha üst gördüğü kişilere karşı pozitif bir tutum , alt gördüğü kişilere karşıysa negatif bir tutum sergileyebilmektedir. Duygusal davranışları bayağı görme ihtimalleri yüksektir. Toplumsal ahlak ve kurallara göre kendilerini düzenleyebilir , bunlar doğrultusunda abartıya kaçan davranışlar ve yargılayıcı tutumlar geliştirebilirler. İçsel olarak uyulmak istenmeyen bu kurallar bütününe , zorundalık hissetmekten dolayı , stres seviyesini azaltmayı amaçlayan bir şekilde , diğer bireylerinde onun gibi bu kurallara uymasını bekleyebilirler ve bu konuda sert bir tutum sergileyebilirler.
Obsesif-kompulsif bireylerin davranış ve tutumlarındaki harekete geçiren güç , toplumsal dışlanma ve kabul görmeyeceklerine , bundan dolayı ise cezalandırılacaklarına ilişkin kaygılı düşünceleridir.
